مناظره آزمایشی (3)

عقاید شیعه :
در زیارت اربعین، به امام حسین علیه‌السلام با صفت «قتیل العبرات» سلام می‌دهیم. معنا و مفهوم این عبارت چیست؟

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته اول: «قتیل» به معنای «کشته‌شده» و «العبرات» جمعِ کلمه‌ی «العَبَره» به معنای «اشک چشم» است.(1)
پس معنای «قتیل العبرات» یعنی «کشته‌ی اشک».

نکته دوم: منظور از «قتیل العبرات» این است که: چشم‌ها با شنیدن مصیبت او، شروع به گریستن می‌کنند و سیل اشک بر دیدگان جاری می‌شود.

علامه مجلسی رحمه‌الله علیه می‌نویسد:
«قوله عليه السلام: و قتيل العبرات‏ أي: القتيل الذي أفيض عليه العبرات»؛ «قتیل العبرات یعنی، کشته‌ای که اشک‌ها بر او جاری می‌شود»(2)

السلام علیک یا اباعبدالله الحسین علیه‌السلام

پی‌نوشت:
1. القاموس المحيط، ج 2، 83
2. ملاذ الأخيار في فهم تهذيب الأخبار، ج‏9، ص: 303

جواد حیدری
قرآنی :
مبنای قرآنی و عقلی ازدواج موقت چیه؟

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته اول: ازدواج موقت (متعه) از مسلمات قرآنی و روایی هست.

الف: در قرآن آمده است:
«...فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ‏ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَريضَة...»؛
«و زنانى را كه متعه [ازدواج موقت‏] مى‏كنيد، واجب است مهر آن‌ها را بپردازيد»(1)

ب : از امام باقر علیه‌السلام، نقل‌شده كه در پاسخ سؤال ابو بصير راجع به متعه فرمود:
«نزلت فى القرآن‏ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً»؛ «قرآن مجيد دراین‌باره سخن گفته آنجا كه مى‏فرمايد: فَمَا اسْتَمْتَعْتُم‏...» (2)

نکته دوم: در بسيارى از شرایط و محیط‌ها، افراد فراوانى در سنين خاصى قادر به ازدواج دائم نيستند، يا افراد متأهل در مسافرت‏هاى طولانى و يا مأموریت‌ها با مشكل عدم ارضاى غريزه جنسى روبرو مى‏شوند، با اين وضع چه بايد كرد؟
آيا بايد مردم را به سركوب كردن اين غريزه (همانند رهبان‏ها و را هبه‌ها) تشويق نمود؟
يا اينكه آن‌ها را در برابر بى‏بندوبارى جنسى آزاد گذاشت و همان صحنه‏هاى زننده و ننگين كنونى را مجاز دانست؟
و يا اينكه راه سومى را در پيش بگيريم كه نه مشكلات ازدواج دائم را به بار آورد و نه آن بى‏بندوبارى جنسى را؟

طرح ازدواج موقت، نه شرایط سنگين ازدواج دائم را دارد كه با عدم تمكن مالى يا اشتغالات تحصيلى و مانند آن نسازد و نه زیان‌های فجايع جنسى و فحشاء را در بردارد. (3)

پی‌نوشت:
1. نساء/24
2. نور الثقلين، ج 1، صفحه 467
3. تفسير نمونه، ج‏3، ص: 342

جواد حیدری
عقاید شیعه :
طبق حدیثی از امام حسن عسکری علیه‌السلام، نشانه‌های مؤمن یکی زیارت اربعین یکی انگشتر دست راست کردن هست می‌خواستم بدونم اگه کسی توفیق زیارت اربعین نداشته باشه مومن نیست؟ و این ‌که انگشتر دست کردن این‌قدر ارزش داره که نشانه مؤمن میشه. لطفاً توضیح بدید این حدیث را

بسم الله الرحمن الرحیم

از امام عسکری علیه‌السلام روایت‌شده است:
«عَلَامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ صَلَاةُ الْإِحْدَى وَ الْخَمْسِينَ وَ زِيَارَةُ الْأَرْبَعِينَ‏ وَ التَّخَتُّمُ فِي الْيَمِينِ وَ تَعْفِيرُ الْجَبِينِ وَ الْجَهْرُ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم‏»؛
«پنج چیز از علامات مؤمن است، ‏پنجاه‌ویک رکعت نماز، زیارت اربعین، انگشتر در دست راست کردن، پیشانی بر خاک نهادن، بلند خواندن بسم‌الله الرحمن الرحیم» (1)

دو نکته :
یک : مؤمن دارای نشانه‌های متعددی هست که حضرت در این روایت شریفه درصدد بیان بعضی از این نشانه‌ها بوده‌اند و نه همه آن‌ها.

دو : اگر کسی موفق به زیارت اربعین شود از نشانه‌های ایمان است ولی چنین نیست که کسی این عمل را انجام ندهد از دایره ایمان خارج شود.

اما در مورد انگشتری :
الف : انسان مختار است انگشتری را در دست راست و یا دست چپ استفاده کند و روایاتی تصریح به مختار بودن انسان در این امر دارد.(2)

ب : در روایات انگشتری در دست راست کردن از نشانه‌های شیعیان امام علی علیه‌السلام، شمرده‌شده است و لذا در این روایت شریفه علامت مؤمن ذکرشده است. (3)

ازآن‌جهت که این کار، فرد را در زمره‌ی شیعیان و کسی که دغدغه‌ی اجرای معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام را دار است، قرار می‌دهد ، دارای ارزش و از نشانه‌های مؤمن شمرده‌شده است.

پی‌نوشت:
1. كتاب المزار- مناسك المزار(للمفيد)، النص، ص: 53
2. وسایل الشیعه، ج 5، ص 79
3. همان، ص 82

جواد حیدری
عقاید شیعه :
چرا برای دعا کردن ، دستان خود را به سوی آسمان بلند می کنیم؟

بسم الله الرحمن الرحیم

این سوال توسط بعضی افراد ، از حضرات آل الله علیهم صلوات الله، پرسیده شده است ، وجودمان را نورانی می کنیم به نور معارف اهل بیت علیهم السلام :

الف ) : هشام بن حکم مى‏ گوید: «زندیقى خدمت امام صادق علیه السلام آمد و از آیه «الرّحمنُ عَلَى الْعَرشِ اسْتَوى‏»سؤال کرد.
امام علیه السلام ضمن توضیحى فرمود: خداوند متعال، نیاز به هیچ مکانى و هیچ مخلوقى ندارد، بلکه تمام موجودات محتاج او هستند.

سؤال کننده عرض کرد: پس تفاوتى ندارد که به هنگام دعا دست به سوى آسمان بلند کنید یا به سوى زمین پائین آورید؟!

امام علیه السلام فرمود: این موضوع، در علم و احاطه و قدرت خدا یکسان است وهیچ تفاوتى نمى‏ کند ولى خداوند متعال دوستان و بندگانش را دستور داده که دست هاى خود را به سوى آسمان، به طرف عرش بردارند، چرا که معدن رزق آنجا است
(لِأَنَّهُ جَعَلَهُ مَعْدِنَ الرِّزْق‏) ما آنچه را قرآن و اخبار رسول خدا صلى الله علیه و آله اثبات کرده است، تثبیت مى‏کنیم، آنجا که فرمود: دستهاى خود را به سوى خداوند متعال بردارید، و این سخنى است که تمام امّت بر آن اتفاق نظر دارند .(1)

ب ) : امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرماید:
« هنگامی‌که یکى از شما نماز را پایان مى‏دهد دست به‌سوی آسمان بردارد و مشغول دعا شود.
مردى عرض کرد: اى امیر مؤمنان! مگر خداوند همه‌جا نیست؟فرمود: آرى همه‌جا هست.
عرض کرد: پس چرا بندگان دست به آسمان برمى‏دارند؟ فرمود:
آیا در قرآن نخوانده‌ای: «وَفى السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوْعَدُوْنَ » ،
«در آسمان رزق شما است و آنچه به شما وعده داده مى‏شود».
پس از کجا انسان روزى را بطلبد جز از محلش، محل رزق و وعده الهى آسمان است.) مَوْضِعُ الرِّزْقِ وَ مَا وَعَدَ اللَّهُ السَّمَاء( (2)

پی‌نوشت :
1. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏3، ص: 330
2. علل الشرائع، ج‏2، ص: 344

جواد حیدری
عقاید شیعه :
با سلام؛ دانشجوی مقطع کاردانی هستم. چه کتابی برای مطالعه پیرامون مباحث اعتقادی پیشنهاد می‌کنید؟

علیکم السلام

کتاب دوجلدی از استاد علی ربانی گلپایگانی به نام «عقاید استدلالی» برای مطالعه پیشنهاد می‌شود.
عقاید شیعه :
یکی از القاب امام سجاد علیه‌السلام ، «ذُو الثَّفِنَات‏ » هست . معنای این کلمه چیست؟

بسم الله الرحمن الرحیم

در مجمع البحرین جناب طریحی در تبیین معنای «ثفنه» آمده است : « ما في ركبة البعير و صدره من كثرة مماسة الأرض‏»؛«آنچه در زانو و سینه شتر به خاطر زیادی برخورد با زمین ایجاد می‌شود»(1)

مرحوم صدوق رحمه‌الله علیه در روایتی از امام باقر علیه‌السلام نقل می‌کنند:

«کان لِأَبِي ع فِي مَوْضِعِ سُجُودِهِ آثَارٌ نَأْتِيهِ وَ كَانَ يَقْطَعُهَا فِي السَّنَةِ مَرَّتَيْنِ فِي كُلِّ مَرَّةٍ خَمْسَ ثَفِنَاتٍ فَسُمِّيَ ذَا الثَّفِنَاتِ لِذَلِك‏»؛

«در مواضع سجده پدرم آثاری پدید می‌آمد(پینه می‌بست) ، به همین خاطر ایشان را ذوالثفنات می‌نامیدند»(2)

درنتیجه «ذوالثفنات» به معنای صاحب پینه‌ها هست که براثر کثرت عبادت بر پیشانی و زانوهای مبارک حضرت ، ایجاد می‌شد.

پی‌نوشت:
1. مجمع البحرين، ج‏6، ص: 223
2. علل الشرائع، ج‏1، ص: 233

جواد حیدری
عقاید شیعه :
چرا جمعى از ستمگران و افراد گنهكار و آلوده اينهمه غرق نعمتند و مجازات نمى‏بينند؟

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته اول: آنچه از آیات نورانی قرآن کریم استفاده می شود این است که : خداوند افراد گنهكار را در صورتى كه زياد آلوده گناه نشده باشند، بوسيله زنگ هاى بيدار باش و يا بوسيله مجازات هاى متناسب با اعمالى كه از آنها سرزده است، بيدار مى‏سازد و به راه حق بازمى‏گرداند.
اينها كسانى هستند كه هنوز شايستگى هدايت را دارند و مشمول لطف خداوند مى‏باشند و در حقيقت ، مجازات و ناراحتي هاى آنها، نعمتى براى آنها محسوب مى‏شود.

چنان كه در قرآن مى‏خوانيم:
«ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ‏» ؛
«در خشكى‏ها و درياها، فساد و تباهى بر اثر اعمال مردم، ظاهر شد تا خداوند نتيجه قسمتى از اعمال آنها را به آنها بچشاند، شايد كه ايشان برگردند»(1)

ولى آنها كه در گناه و عصيان، غرق شوند و طغيان و نافرمانى را به مرحله نهايى برسانند، خداوند آنها را بحال خود وا مى‏گذارد و به اصطلاح به آنها ميدان ميدهد تا پشتشان از بار گناه سنگين شود و استحقاق حد اكثر مجازات را پيدا كنند.
اينها كسانى هستند كه تمام پل‏ها را در پشت سر خود ويران كرده‏اند، و راهى براى بازگشت نگذاشته‏اند و پرده حيا و شرم را دريده و لياقت و شايستگى هدايت الهى را كاملا از دست داده‏اند.
خداوند متعال می فرماید :

«وَ لا يَحْسَبَنَّ الَّذينَ كَفَرُوا أَنَّما نُمْلي‏ لَهُمْ خَيْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلي‏ لَهُمْ لِيَزْدادُوا إِثْماً وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهين‏» ؛ «آنها كه كافر شدند، (و راه طغيان پيش گرفتند،) تصور نكنند اگر به آنان مهلت مى‏دهيم، به سودشان است ،ما به آنان مهلت مى‏دهيم فقط براى اينكه بر گناهان خود بيفزايند؛ و براى آنها، عذاب خواركننده‏اى (آماده شده) است»(2)

نکته دوم : از بعضى از آيات قرآن، استفاده مى‏شود كه خداوند گاهى به اينگونه افراد، نعمت فراوانى ميدهد و هنگامى كه غرق لذت پيروزى و سرور شدند ناگهان همه چيز را از آنان ميگيرد، تا حد اكثر شكنجه را در زندگى همين دنيا ببينند.
چناچه می فرماید:
«فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَيْهِمْ أَبْوابَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ حَتَّى إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ‏» ؛
«هنگامى كه پندهايى را كه به آنها داده شده بود، فراموش كردند درهاى هر خيرى بروى آنان گشوديم تا شاد شوند، ناگهان هر آنچه داده بوديم از آنها بازگرفتيم، لذا فوق العاده ناراحت و غمگين شدند.»(3)

پی نوشت:
1. روم/41
2. آل عمران/178
3. انعام/44

جواد حیدری
عقاید شیعه :
آیا بهشت و جهنم ، هم‌اکنون آفریده‌شده‌اند

بسم الله الرحمن الرحیم

از ظاهر آیات شریفه قرآن کریم و روایات اهل‌بیت علیهم ‌السلام ، استفاده می‌شود که ، هم‌ اکنون بهشت و جهنم ، آفریده‌شده‌اند.

در سوره نجم و در ضمن بیان سفر معراج پیامبر اکرم صلوات‌الله‌علیه چنین آمده است :
« وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى‏*عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏ *عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوى‏ »؛
«و یک‌بار ديگر هم او را (يعنى جبرئيل را) رسول مشاهده كرد*

نزد «سدرةالمنتهی»*كه جنّت المأوى نيز در نزد آن است» (1)

علاوه بر آیات ، در روایات نیز بر خلقت کنونی بهشت و جهنم تأکید شده است.

امام رضا علیه‌السلام در جواب اباصلت هروی که پرسید :
«يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَأَخْبِرْنِي عَنِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ أَ هُمَا الْيَوْمَ مَخْلُوقَتَان‏»،
حضرت فرمودند : «نَعَمْ وَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَدْ دَخَلَ الْجَنَّةَ وَ رَأَى النَّارَ لَمَّا عُرِجَ بِهِ إِلَى السَّمَاء»؛
«بله و حضرت رسول هنگامیکه به معراج رفتند داخل بهشت شدند و هم‌چنین جهنم را دیدند»(2)

پی نوشت :
1. نجم /13-15
2. التوحيد (للصدوق)، ص: 117

جواد حیدری
مهدویت :
آیا برای دوران غیبت ، دلیلی مبنی بر تشکیل حکومت وجود دارد؟

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته اول : داشتن حکومت و ضرورت آن، از بدیهیات عقلی و یک ضرورت غیرقابل‌اجتناب است.

نکته دوم : اجرای بسیاری از احکام اسلام عزیز (اجرای حدود-مساله جهاد-برگزاری حج-امربه معروف و ...) درگرو وجود حکومت اسلامی هست و با توجه به تعطیل ناپذیری احکام ، در زمان غیبت نیز ، وجود حکومت ، ضروری است.

نکته سوم : امام المتقین، امیرالمؤمنین علیه‌السلام در سخن مشهوری این ضرورت را چنین گوشزد می‌فرماید :
«لَا بُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَمِيرٍ بَرٍّ أَوْ فَاجِر…»؛
«مردم ناگزیر نیازمند به امیر و حاکم هستند؛چه نیکوکار و چه زشت‌کار...»(1)

پی‌نوشت:
1. نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص: 82
جواد حیدری
عقاید شیعه :
عوامل مخالفت مردم با پیامبران و به‌صورت خاص ، حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم ،چه بوده است؟

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته اول : انگیزه و علت اصلی مخالفت با انبیاء علیهم‌السلام، «میل به بی‌بندوباری و پیروی از هواهای نفسانی»بوده است .

قرآن کریم می‌فرماید :
«ما از بنی‌اسرائیل پيمان گرفتيم؛ و رسولانى به‌سوی آن‌ها فرستاديم؛ (ولى) هر زمان پيامبرى حكمى برخلاف هوس‌ها و دلخواه آن‌ها مى‏آورد، عده‏اى را تكذيب مى‏كردند؛ وعده‌ای را مى‏كشتند»(1)

نکته دوم : علاوه بر میل و بی‌بندوباری ، عوامل دیگری در مخالفت با انبیاء وجود داشته :
الف ) : خودخواهی و خودبرتربینی (استکبار)
قرآن کریم می‌فرماید :
« قالَ الَّذينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا بِالَّذي آمَنْتُمْ بِهِ كافِرُون‏»؛ «متكبران گفتند: « (ولى) ما به آنچه شما به آن ايمان آورده‏ايد، كافريم‏»(2)

ب ) تعصبات و پای بندی به سنت‌ها و ارزش‌های غلط نیاکان

پروردگار عالم می‌فرماید :
«و هنگامی‌که به آن‌ها گفته شود: «به‌سوی آنچه خدا نازل كرده، و به‌سوی پيامبر بياييد!»، مى‏گويند: «آنچه از پدران خود يافته‏ايم، ما را بس است!»؛ آيا اگر پدران آن‌ها چيزى نمى‏دانستند، و هدايت نيافته بودند (باز از آن‌ها پيروى مى‏كنند)؟»(3)

د ) حفظ منابع اقتصادی و موقعیت‌های اجتماعی

خداوند عزیز و کریم می‌فرماید: «اى اهل ايمان! يقيناً بسيارى از عالمان يهود و راهبان، اموال مردم را به باطل [و به صورتى نامشروع‏] مى‏خورند و همواره [مردم را] از راه خدا بازمى‏دارند؛ و كسانى را كه طلا و نقره مى‏اندوزند و آن را درراه خدا هزينه نمى‏كنند، به عذاب دردناكى مژده‌ ده»(4)

ه ) جهل و ناآگاهی توده‌های مردم :

قرآن کریم می‌فرماید :
«و (در قيامت)، همه آن‌ها در برابر خدا ظاهر مى‏شوند؛ در اين هنگام، ضعفا [دنباله‌رویان نادان‏] به مستكبران (و رهبران گمراه) مى‏گويند: «ما پيروان شما بوديم‏».(5)

پی‌نوشت:
1. مائده/70
2. اعراف/76
3. مائده/104
4. توبه/34
5. ابراهیم/21

جواد حیدری
عقاید شیعه :
مفهوم و معنای «ولایت مطلقه فقیه»،چیست؟

بسم الله الرحمن الرحیم

نکته اول : بعضی از فقهای بزرگوار ، حوزه‌ی اختیارات فقیه را منحصر و محدود به عرصه‌ی قضاوت ،فتوا و امور حسبه می‌دانند ؛ که از این نگاه ، تعبیر به «ولایت مقیده فقیه» می‌شود.

نکته دوم : حضرت امام خمینی (ره) – و بسیاری از فقهای شیعه – درباره‌ی حوزه اختیارات ولی‌فقیه معتقدند : فقیه همه‌ی اختیارات لازم حکومتی امام معصوم علیه‌السلام را دارد و هر نوع ولایتی که در حوزه رهبری جامعه برای امام ثابت‌شده، برای فقیه نیز ثابت است؛ به‌جز آنچه به دلیل خاص از مختصات معصوم علیه‌السلام شمرده‌شده است؛

از اختیارات حکومتی یادشده به «ولایت مطلقه» تعبیر می‌شود.(1)

نکته سوم : «امور حسبه» به اموری گفته می‌شود که شخص و یا نهاد خاصی ، متولی آن‌ها نیست و از دیگر سو می‌دانیم که خداوند راضی نیست این امور بر زمین بماند ؛ مثل سرپرستی اطفال بی‌سرپرست و حفظ اموال آن‌ها ، دفن مسلمانی که خویشاوندی ندارد ، حفظ اموال اشخاص غایب و...

پی‌نوشت :
1. کتاب البیع ، ج 2 ، ص 488

جواد حیدری
عقاید شیعه :
سر مبارک امام حسين علیه‌السلام، در کجا و توسط چه کسي دفن شده است؟

بسم الله الرحمن الرحیم

سر مبارک امام حسين علیه‌ السلام، در کجا و توسط چه کسي دفن شده است؟

قول مشترک و معتبر میان شیعه و سنی این است که سر مطهر توسط امام سجاد علیه‌السلام به بدن مبارک حضرت ملحق شده است.

علمای شیعه، ازجمله شیخ صدوق (متوفای 381 ق)، سید مرتضی (متوفای 436 ق)، فتال نیشابوری (متوفای 508 ق)، ابن نما حلی، سید ابن طاووس (متوفای 664 ق) شیخ بهایی و مجلسی این قول را بیان کرده‌اند.

شیخ صدوق و پس از او، فتال نیشابوری دراین‌باره می‌نویسند:

«علی بن حسین علیه‌السلام، همراه زنان (از شام) خارج شد و سر حسین علیه‌السلام را به کربلا بازگرداند». (1)

سید مرتضی در این ‌باره می‌گوید: «روایت کرده‌اند که سر امام حسین علیه‌السلام با جسد در کربلا دفن شد». (2)

ابن شهر آشوب بعد از نقل سخن فوق از سید مرتضی، از قول شیخ طوسی نقل کرده است:
«به همین سبب (ملحق کردن سر امام به بدن و دفن آن) زیارت اربعین (از جانب امامان علیهم‌السلام) توصیه‌شده است». (3)

برخی اندیشمندان اهل‌ تسنن نیز این قول را بیان کرده‌اند:

ابوریحان بیرونی (متوفای 440 ق) در این ‌باره می‌نویسد:
«و فی العشرین ردّ راس الحسین علیه السلام، الی مجثمه حتی دفن مع جثته...»؛
«در روز بیستم (صفر)، سر حسین علیه‌السلام به بدنش ملحق و با آن دفن گردید». (4)

قرطبی (متوفای 671 ق) می‌نویسد: «امامیه می‌گویند که سر حسین علیه‌السلام، پس از چهل روز به کربلا بازگردانده و به بدن ملحق شد و این روز نزد آنان معروف است و زیارت در آن روز را زیارت اربعین می‌نامند». (5)

پی‌نوشت‌ها:
1. شیخ صدوق، الامالی، مجلس سی‌ و یکم، ص 232؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص‌192 و مجلسی، بحارالانوار، ج 45، ص 140.
2. رسائل المرتضی، ج 3، ص 130.
3. مناقب آل ابی‌طالب، ج 4، ص 85 و مجلسی، بحارالانوار، ج 44، ص 199: «قال الطوسی رحمة ‌الله و منه زیارة الاربعین».
4. بیرونی، الاثار الباقیه عن القرون الخالیه، ص 331.
5. محمد بن احمد قرطبی، التذکرة فی امور الموتی و امور الاخره، ج 2، ص 668.

جواد حیدری